Potasyum yüksekliği nedir ve nasıl önlenir?
Potasyum, vücudunuzun düzgün çalışması için ihtiyaç duyduğu bir mineraldir. Potasyum, kalp, sinir ve kas sağlığı için özellikle önemlidir. Normalde, böbrekleriniz fazla potasyumu vücudunuzdan dışarı atarak sağlıklı bir potasyum dengesi sağlar. Ancak bazı durumlarda, kanınızdaki potasyum seviyesi çok yükselebilir. Buna hiperkalemi veya yüksek potasyum denir. Yüksek potasyum seviyesi, ciddi sağlık sorunlarına ve hatta ölüme neden olabilir. Bu yüzden, potasyum seviyenizi normal aralıkta tutmak için neler yapabileceğinizi bilmek önemlidir.
Potasyum seviyesi nasıl ölçülür?
Potasyum seviyesi, kan testi ile ölçülür. Kan testi, kanınızdaki potasyum miktarını milimol cinsinden litre başına (mmol/L) gösterir. Normal potasyum seviyesi, 3,5 ile 5,0 mmol/L arasındadır. Potasyum seviyesi 5,1’den 6,0’a kadar yükseldiğinde, yüksek potasyum olarak kabul edilir. Potasyum seviyesi 6,0’ın üzerine çıktığında, tehlikeli derecede yüksek potasyum olarak adlandırılır. Potasyum seviyesi 3,4’ün altına düştüğünde ise, potasyum düşüklüğü veya hipokalemi olarak bilinir.
Yüksek potasyum neden olur?
Yüksek potasyum seviyesinin birçok nedeni olabilir. Bunlardan bazıları şunlardır:
Böbrek hastalığı: Böbrekleriniz, vücudunuzdan fazla potasyumu atmakla görevlidir. Böbrek hastalığı olan kişilerde, böbrekler bu işlevi yerine getiremez ve potasyum kanınızda birikir. Böbrek hastalığı olan kişilerin yaklaşık yarısı yüksek potasyum seviyeleri geliştirir. Böbrek hastalığı ilerledikçe, yüksek potasyum riski de artar.
Bazı ilaçlar: Bazı ilaçlar, böbreklerinizin potasyum salgılamasını engelleyebilir veya potasyum tutulumunu artırabilir. Bu ilaçlar arasında ACE inhibitörleri, anjiyotensin II reseptör blokerleri, potasyum tutucu diüretikler, beta blokerler, heparin, siklosporin, takrolimus, trimetoprim ve sülfametoksazol gibi antibiyotikler sayılabilir. Bu ilaçları kullanırken, doktorunuzun tavsiyelerine uyun ve potasyum seviyenizi düzenli olarak kontrol ettirin.
Ağır alkol kullanımı: Aşırı alkol tüketimi, kas dokusunun parçalanmasına neden olabilir. Bu durumda, kas hücrelerinden kan dolaşımına yüksek miktarda potasyum salınır. Bu da potasyum seviyenizi yükseltebilir.
Bazı travmalar: Yanıklar, ezikler, kırıklar, cerrahi müdahaleler veya kan transfüzyonları gibi bazı travmalar, vücut hücrelerinin hasar görmesine ve potasyumun kanınıza sızmasına neden olabilir. Bu da potasyum seviyenizi yükseltebilir.
Kalp yetmezliği: Kalp yetmezliği, kalbinizin yeterince kan pompalayamadığı kronik bir durumdur. Kalp yetmezliği olan kişilerin yaklaşık yüzde 40’ı yüksek potasyum seviyeleri geliştirir. Bu, kalp yetmezliği tedavisinde kullanılan bazı ilaçların yanı sıra, kalp yetmezliğinin böbrek fonksiyonunu bozması nedeniyle olabilir.
HIV: HIV, bağışıklık sisteminizi zayıflatır ve böbreklerinizin filtrelerine zarar verebilir. Bu da böbreklerinizin potasyumu verimli bir şekilde salgılamasını engelleyebilir. Ayrıca, HIV tedavisinde kullanılan bazı ilaçlar da potasyum seviyenizi yükseltebilir.
Dehidrasyon: Dehidrasyon, vücudunuzun yeterli suyu olmadığı durumdur. Dehidrasyon, böbreklerinizin potasyum salgılamasını zorlaştırabilir ve potasyum seviyenizi yükseltebilir. Dehidrasyon, sıcak havalarda, aşırı terleme, ishal, kusma veya yetersiz su içme gibi nedenlerle oluşabilir.
Diyabet: Diyabet, kan şekerinizin çok yüksek olduğu bir durumdur. Diyabet, böbreklerinizin potasyum salgılamasını bozabilir ve potasyum seviyenizi yükseltebilir. Ayrıca, diyabetli kişilerde ketoasidoz adı verilen bir durum gelişebilir. Ketoasidoz, kanınızdaki asit seviyesinin çok yükseldiği ve potasyumun hücrelerden kanınıza geçtiği bir durumdur. Bu da potasyum seviyenizi yükseltebilir.
Yüksek potasyum belirtileri nelerdir?
Yüksek potasyum seviyesi, genellikle belirgin bir belirti vermez. Ancak potasyum seviyesi çok yükseldiğinde, aşağıdaki belirtiler ortaya çıkabilir:
- Yorgunluk veya zayıflık
- Uyuşma veya karıncalanma hissi
- Mide bulantısı veya kusma
- Nefes almada zorluk
- Göğüs ağrısı
- Çarpıntı veya düzensiz kalp atışları
- Felç
Yüksek potasyum seviyesi, kalp ritminizi bozabilir ve kalp durmasına neden olabilir. Bu yüzden, yüksek potasyum seviyesi hayati bir tehlike oluşturabilir. Eğer yüksek potasyum belirtileri yaşarsanız, acil tıbbi yardım alın.
Yüksek potasyum nasıl tedavi edilir?
Yüksek potasyum seviyesi, altta yatan nedenine göre tedavi edilir. Tedavi seçenekleri şunları içerebilir:
Potasyum seviyesini düşüren ilaçlar: Bu ilaçlar, potasyumun bağırsaklardan atılmasını sağlar veya potasyumun hücrelere girmesini kolaylaştırır. Bu ilaçlar arasında kalsiyum glukonat, insülin, glukoz, sodyum bikarbonat, albuterol, diüretikler ve potasyum bağlayıcılar sayılabilir.
Diyaliz: Diyaliz, böbreklerinizin yerine kanınızı temizleyen bir makinedir. Diyaliz, kanınızdaki fazla potasyumu da atar. Diyaliz, böbrek yetmezliği olan veya ilaç tedavisine yanıt vermeyen kişiler için uygulanabilir.
Potasyum alımını azaltmak: Potasyum alımını azaltmak, potasyum seviyenizi düşürmeye yardımcı olabilir. Potasyum, özellikle meyve, sebze, baklagiller, kuruyemiş, süt ürünleri, tahıllar ve çikolata gibi besinlerde bulunur. Bu besinleri tüketirken, porsiyon boyutuna ve sıklığına dikkat etmek gerekir. Potasyum içeriği yüksek olan bazı besinler şunlardır:
- Muz, kavun, karpuz, portakal, greyfurt, kayısı, şeftali, kuru erik, kuru kayısı, hurma, incir
- Patates, tatlı patates, domates, havuç, kabak, ıspanak, pazı, brokoli, lahana, brüksel lahanası, kereviz
- Fasulye, nohut, mercimek, soya fasulyesi, tofu, fıstık ezmesi, badem, ceviz, fındık, çekirdek
- Süt, yoğurt, peynir, kefir, ayran
- Yulaf, buğday, pirinç, makarna, ekmek, gevrek, granola
- Çikolata, kakao, kahve, çay
Potasyum içeriği yüksek olan bu besinleri tamamen kesmek yerine, daha az potasyum içeren alternatiflerle değiştirmek veya azaltmak mümkündür. Örneğin, muz yerine elma, patates yerine pirinç, süt yerine su veya meyve suyu tercih edilebilir. Ayrıca, potasyum içeriği yüksek olan sebzeleri haşlamak veya kızartmak, potasyum miktarını azaltabilir. Potasyum içeriği düşük olan bazı besinler şunlardır:
- Elma, armut, ananas, kivi, üzüm, çilek, böğürtlen, ahududu, kiraz, yaban mersini
- Marul, salatalık, turp, mantar, soğan, sarımsak, patlıcan, enginar, bamya, karnabahar
- Et, tavuk, balık, yumurta
- Margarin, tereyağı, krem peynir, krem, şeker, bal, reçel, jöle, hardal, sirke, mayonez
Potasyum alımını azaltmak için, besin etiketlerini okumak ve potasyum içeriği yüksek olan gıda katkı maddelerinden kaçınmak da önemlidir. Potasyum içeren gıda katkı maddeleri arasında potasyum klorür, potasyum sitrat, potasyum fosfat, potasyum aspartat, potasyum glukonat, potasyum sorbat, potasyum benzoat ve potasyum metabisülfit sayılabilir.
Potasyum alımını azaltmak, yüksek potasyum seviyesini düşürmenin ve önlemenin bir yolu olsa da, tek başına yeterli olmayabilir. Bu yüzden, doktorunuzun tavsiyelerine uymak ve potasyum seviyenizi düzenli olarak kontrol ettirmek gerekir. Potasyum seviyenizi normal aralıkta tutmak, kalp, sinir ve kas sağlığınız için çok önemlidir.